بالاخره پس از گذشت مدت ها از انتشار خبرهای متناقض از توقف ساخت آزاد راه تهران- شمال که توسط بنیاد مستضعفان و شرکت چینی انجام می گیرد در صورت قطعی شدن توقف این پروژه عظیم ملی میلیاردها تومان ضرر به کشور وارد می شود.

به گزارش خبرنگار تابناک: پس از آنکه در آبانماه سال جاری شایعات رسانه ای خبر از کنار گذاشتن بنیاد مستضعفان و جانبازان از ساخت آزاد راه 121 کیلومتری تهران – شمال دادند این بار خبرهای منتشره حکایت از ان دارد که این کناره گیری که با خروج چینی ها به عنوان تنها فاینانسور خارجی ساخت ازاد راه همراه است خسارتی 170 میلیارد تومانی را متوجه بیت المال می کند.

چرا که وزارت راه و ترابری به دلیل خارج کردن بنیاد مستضعفان از پروژه آزاد راه تهران - شمال باید رقمی در حدود 170 میلیارد تومان به این بنیاد خسارت پرداخت کند.

پرداخت این رقم کلان در حالی صورت می گیرد که ساخت این آزاد راه بنا بر اعلام وزیر سابق راه و ترابری نیاز به هزینه 1300 میلیارد تومانی دارد. یعنی اخراج چینی ها و خارج کردن بنیاد که به عنوان راه حل خروج از بن بست ساخته نشدن این آزاد راه که نزدیک به بیست سال از آغاز به کار آن می گذرد در حالی پیشنهاد و به عنوان گزینه نهایی مد نظر قرار گرفته که مسئولان وزارت راه درباره رقم کلان 170 میلیاردی باید پاسخ گوی این سوء مدیریت و اجرا در طول این سالیان باشد.

اما خبرهای رسیده درباره این اقدام انتحاری حکایت از آن دارد که مبلغ قرارداد ساخت فاز اول آزادراه تهران - شمال توسط چینی ها از 220 میلیون دلار به 600 میلیون دلار افزایش یافته است. بر پایه جدیدترین اخبار فعالیت پیمانکار چینی در ساخت فاز اول آزادراه تهران - شمال عملا در حال تعلیق است و ساخت این فاز از آزادراه متوقف شده است که مسوولان امر معتقدند یکی از دلایل اصلی آن سرمای هوا در منطقه است. اما در عین حال گفته می شود پیمانکار چینی برخی نیروهای خود را از پروژه ساخت فاز اول آزادراه تهران - شمال بیرون آورده است.

در عین حال یک منبع آگاه در گفت وگو با خبرنگاران از افزایش میزان مبلغ قرارداد ایران و چین به 600 میلیون دلار خبرداد و گفت: این در حالی است که بسیاری از پیمانکاران داخلی توانایی ساخت این آزادراه را با مبلغ پایین تر دارند اما ساخت این پروژه به پیمانکاران داخلی به صورت مستقیم داده نمی شود. در همین زمینه علاوه بر بیرون رفتن چینی ها از ساخت این پروژه برخی خبرها هم حکایت از آن دارد که با افزایش مبلغ قرارداد آزادراه تهران - شمال از 200 میلیون دلار به 600 میلیون دلار موافقت شفاهی شده اما این موافقتنامه هنوز رسمی نشده است و در امضای افزایش مبلغ یا فسخ قرارداد تردید وجود دارد.

بهبهانی وزیر راه و ترابری در شهریور ماه طی مصاحبه ای با اذعان به این مطلب که چینی ها پنج سال است در این آزادراه وارد شده اند اما هیچ کاری انجام نداده اند، تصریح کرد: «قبول دارم ما هم مقصر هستیم چراکه چینی ها معتقدند قرارداد منعقدشده فی مابین ایرانی ها و چینی ها مربوط به سال 83 است و تا حدودی این قرارداد را قبول ندارند که قرار است طی جلساتی که با هم داشتیم این مشکل را حل کنیم.» هر چند چندی پیش از آن نیز هيات دولت بنا به پيشنهاد رييس جمهوري به منظور تسريع در رفع مشکلات احداث آزاد راه تهران - شمال و با هدف تقويت نظارت بر اجراي پروژه هاي ملي و شتاب بخشي در احداث راه هاي مواصلاتي ضروري براي سهولت در حمل و نقل شهروندان، به منظور اعمال اختيارات هيات وزيران دراين خصوص تصويب کرد کارگروهي به رياست وزير راه و ترابري با اختيارات ويژه در دولت تشکيل داد. اين مصوبه در تاريخ 25 خرداد ماه سال 1387 از سوي پرويز داودي، معاون اول رييس جمهوري براي اجرا ابلاغ شد.

این در حالی است که وزیر راه در آبان ماه گذشته درباره وضعیت آزادراه تهران ـ شمال تصريح كرده بود: تا يك ماه آينده نتيجه قطعي مذاكرات با محيط زيست و پيمانكار چيني مشخص و اعلام خواهد شد. هر چند آقای وزیر در ماه قبل از این مصاحبه و اظهار نظر یعنی در مهرماه اعلام کرده بود که هفته آينده در نشستي با مديران چيني پيمانکار آزاد راه تهران - شمال، مشکلات پيش روي اين آزاد راه برطرف مي شود. حميد بهبهاني در گفت وگو با خبرنگاران با بيان اينکه تاکنون 1200 ويزاي کارکنان پيمانکار چيني آزاد راه تهران - شمال صادر شده است، گفت: اختصاص يک کارخانه سيمان و شماره گذاري 300 خودرو و برگزاري بيش از 10 نشست با شرکت چيني از ديگر اقدامات 2 ماه اخير براي رفع مشکلات چيني ها در اين آزاد راه است.

اما به راستی جای این پرسش از مقامات راه و ترابری باقی مانده است که چه ضمانتی وجود دارد که شرکت و پیمانکار بعدی این پروژه نیز با تحمیل چنین ضرر مادی و معنوی و گذشت زمان بسیار این آزاد راه را نیمه کاره رها نکند؟ ولی باز جای این گلایه نیز باقی است که اگر به اذعان کارشناسان و منابع آگاه شرکت های داخلی با هزینه کمتر و زمان بهتر توان ساخت این پروژه عظیم را دارند چرا باید تن به چنین قرار داد شبه ترکمانجایی داده شود؟

این سوال پرسیدنی است که آیا بهتر نبود با استفاده از راهکارهای قانونی دیگر، به جز کنار گذاشتن شرکت هایی که متعهد به ساخت این آزاد راه بوده اند در صدد استیفای حقوق ملت بر می آمدند؟ دستگاه قضائی و سایر ارگان های نظارتی برای چنین روزهایی در نظر گرفته شده اند تا هزینه نزدیک به 14 درصدی ساخت و اتمام یک پروژه ملی با ریسک مدیران ارشد کشور پامال نشده و بیت المال آسیب نبیند.


پیشینه ساخت آزاد راه تهران - شمال :

مطالعات مربوط به طرح احداث آزاد راه تهران – شمال اولین بار در سال 1356 به تصویب رسید. در آن هنگام یک شرکت فرانسوی داوطلب احداث آن با سرمایه خود در طی 5 سال بود و تنها شرطش وصول عوارض از وسایل نقلیه عبوری در مدت 10 سال پس از بهره ‌برداری از آزاد راه مذکور بود. با احتساب بهره و سود سرمایه هزینه احداث آزاد راه در آن هنگام به 750 میلیارد ریال می‌رسید .

در آن زمان یک سرمایه گذار ایرانی به نام «گ» پیشنهاد کرده بود که در ازای دریافت 100 میلیون متر مربع از اراضی منطقه، آزاد راه مذکور را در طول پنج سال احداث و تحویل نماید که این پیشنهاد مورد توجه قرار نگرفت .

به هرحال، کلنگ آغاز اجراى این پروژه در سال 1375 به زمین زده شده است . عقد قرارداد مشارکت با بنیاد مستضعفان در سال 1375 با برآورد 2500 میلیارد ریال و سهم الشرکه وزارت راه و ترابری به مبلغ 150 میلیارد ریال به صورت مقطوع جهت تملک اراضی و واگذاری 5/62 میلیون متر مربع زمین به وسیله دولت و بقیه تعهدات و هزینه ها برای تکمیل و بهره برداری از آزادراه توسط بنیاد تعهد گردید .

در سال 1380 به علت محدودیتهای مبتلا به واگذاری زمینهای تعهد شده مذاکرات برای تغییر قرارداد شروع و نهایتاً در سال 83 متمم قرارداد منعقد و عملیات اجرایی در سال 84 با هزینه کرد 75 میلیارد ریال و تأمین اعتبار بابت برگزاری جلسات، رفع مشکلات و سوء تفاهمات، انتخاب بانک عامل و انجام کارهای بانکی اقدام و عملیات اجرایی با شرایط جدید شروع گردید .

سال 1381 رئیس جمهورى وقت ایران پروژه ساخت آزادراه تهران - شمال را جزو پروژه هاى داراى اولویت انتخاب کرد ولى در تخصیص اعتبارهاى این طرح در دولت گذشته تعلل صورت گرفت .

دولت نهم نیز پس از استقرار مصوباتی در این خصوص داشت از جمله آن که موافقت شورای اقتصاد با درخواست وزارت راه و ترابری برای اصلاح تامین منابع مالی فاز نخست آزاد راه تهران- شمال بود .

در اسفندماه سال 84 بابت پیش پرداخت فاینانس تعهد شده، مبلغ معادل 33 میلیون دلار توسط بنیاد به بانک عامل پرداخت گردید .
اعتبار اسنادی در تاریخ 16/10/85 افتتاح و در مورخ 10/12/85 با تنفیذ وام (Finance) قرارداد اجرایی گردید. مبلغ قرارداد تأمین مالی و اجرای منطقه یک 220 میلیون دلار و 300 میلیارد ریال می باشد .

براساس تصمیم دیگری که در در سال 85 گرفته شد، درخواست وزارت راه و ترابری درخصوص اصلاح مصوبه موضوع احداث و بهره برداری منطقه یک آزاد راه تهران - شمال به طول 32 کیلومتربا استفاده از تسهیلات مالی خارجی توسط شرکت ساخت و توسعه زیر بناهای حمل و نقل کشوررا به استناد بند ج ماده 13 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی ایران مورد بررسی قرارداد و ضمن موافقت با تمدید اعتبار و مهلت مصوبه به مدت یکسال با اصلاح آن موافقت کرد .

همچنین براساس تصمیم دیگر دولت نهم، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور پنجاه درصد تسهیلات خارجی ( سهم الشرکه بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی ) مورد نیاز برای اجرای پروژه آزاد راه تهران - چالوس را تضمین و به بانک تجارت اعلام کند تا چنانچه طرف مشارکت از پرداخت سهم خود در اقساط قرار داد ناتوان بود، این سازمان اعتبار لازم را تامین و وزارت راه و ترابری نسبت به پرداخت اقساط لاوصول و یا معوق اعلامی بانک عامل ( بانک تجارت ) اقدام و در حساب‌های فی ما بین با بنیاد یاد شده منظور کند .

به هر حال در حالی هم اکنون پروژه آزادراه تهران - شمال تنها چند درصد پیشرفت دارد که ترکان، حجتى، مرحوم دادمان، افشار، خرم، بناب ، رحمتى و در نهایت بهبهانی که بالاترین مقام مسئول در وزارت راه و ترابرى در این سالها بوده اند، همواره بر تسریع در اجراى این پروژه تأکید داشته و دارند